پاکستان اچ کورونا ویکسینیشن دا آغاز، وبا توں بچݨ کیتے اہم سنگ میل

ترجمہ : ڈاکٹر سعدیہ کمال

محمد طیب

عالمی وباء کورونا وائرس ݙیکھدے ہی ڈیکھدے دنیا دے ترقی یافتہ  اتے ترقی پذیر ملکاں سودھے پوری دنیا کو?? آپ دی وکیڑ اچ ڳھدے ، پاکستان اللہ تعالیٰ دے فضل اتے ٻہوں چنڳی ، وکھو وکھ تے موثر حکمت عملی نال نہ صرف کورونا وائرس دی پہلی اتے ݙوجھی لہر نال نبݨیے بلکہ  وائرس کو?? کھڈݨ تو?? روکݨ کیتے وختی اقدامات ٻہوں گھٹ مدت اچ فیدہ ݙیوݨ آلی و??کس??ن گھنݨ دا اہم سنگ میل کامیابی نال ٹردا کریندا پئے ۔

وزیراعظم عمران خان ولوں پاکستان اچ کورونا دی وبا دے دوران روزگار اتے معیشت ݙوہیں دا پیتھا چلاوݨ دی حکمت عملی اختیار کیتی ڳئی تے نیشنل کمانڈ اینڈ آپریشن سینٹر (این سی او سی) اتے قومی رابطہ کمیٹی (این سی سی ) دا قیام  عمل اچ گھن آیا ڳیا ایں فورم اعلی سول و عسکری قیادت ‘صوبائی حکومتاں ‘ وزارت صحت سودھے سارے سٹیک ہورلڈرز دی مکمل حمایت اتے تعاون حاصل رہیا ۔این سی او سی دے پلیٹ فارم تے  طویل تے صبر آزما مرحلے ‘ سٹیک ہولڈرز دی مشاورت ‘ ماہرین دیاں تجویزاں دے بعد متفقہ فیصلیں نال اوکھا سفر کیتے تے اڄ پاکستان کورونا وائرس دی و??کس??نشن دے اہم مرحلے اچ داخل تھی ڳئے ۔ایں ضمن اچ اینکوں دنیا دیاں 8 مؤثر ترین  و??کس??نز اچوں 4 و??کس??نز گھنݨ اچ کامیابی ملی  اے ۔مطلوبہ و??کس??نز اڄوکے سال مرحلہ وار پاکستان پڄ ویسن ، اڄوکے سال 70فیصد آبادی کو?? و??کس??ن لاوݨ دا ہدف مقرر کیتے ۔نیشنل ایمونائزیشن منیجمنٹ سسٹم(نیمز) تے ہݨ تئیں 5لکھ 11ہزار طبی عملہ رجسٹرڈ تھی چکے ،طے شدہ طریقہ کار دے مطابق پہلے مرحلے اچ رجسٹرڈ طبی عملے دی و??کس??نشن مکمل کیتی ویسی ویسی ‘کورونا وائرس تو?? بچݨ کیتے صرف ھک واری و??کس??ن لاتی ویسی ‘ کورونا و??کس??نیشن دے بعد ہک کارڈ جاری تھیسی جیڑھا جو ٻاہرلے ملکاں سفر تے پوری دنیا اچ قابل قبول ہوسی ۔

چین پاکستان دا بھروسے آلا اتے آزمایا ہویا یار اے ‘ دنیا اچ واحد ملک پاکستان اے جیں کو?? چین کورونا وائرس تو?? بچݨ کیتے و??کس??ن دیاں5لکھ خوراکاں عطیہ کیتن ‘ عطیہ کیتیاں ڳئی و??کس??ن  فرنٹ لائن ہیلتھ ورکرز کو?? لاوݨ دا عمل وفاقی دارالحکومت، چارے صوبیں تے آزاد وجموں کشمیر اتے گلگت بلتستان اچ شروع تھی ڳئے۔ چینی و??کس??ن سائنو فارم SinoPharm)     اتے  ( Cansino) دیاں,20 20ملین خوراکاں اڄوکے سال اچ مرحلہ وار پاکستان پڄ ویسن ،ٹرائل تھری دے تجربے تو?? ثابت تھئے جو اے و??کس??ن 86 فیصد موثر اے۔چین دی سرکاری دوا ساز کمپنی ولوں بݨائی ڳئی کورونا و??کس??ن سائنو فارم کو?? محفوظ رکھݨ کیتے ݙو تے اٹھ ڈگری سینٹی گریڈ درجہ حرارت درکار اے۔

وزیراعظم عمران خان ملک اچ کورونا و??کس??نیشن مہم دا باضابطہ آغاز کیتے۔ ایں سلسلے اچ منعقدہ تقریب تو?? خطاب کریندے ہوئیں وزیراعظم آکھیے جو کورونا و??کس??ن دی صوبیں اچ برابر تے منصفانہ ونڈ یقینی بݨائی ویسی ۔ انہاں آکھیے جو معاشی سرگرمیاں دے نال تعلیمی ادارے وی کھل ڳئن ، کورونا دے کیس گھٹ تھیندے پئن ، انہاں تاکید کیتی جو وبا تو?? بچݨ کیتے عوام کو?? ماسک دا استعمال تے حفاظتی اقدامات تے عمل درآمد کرݨا چاہیدے ،وزیراعظم آکھیے جو و??کس??ن دیاں 5 لکھ خوراکاں ݙیوݨ تے چین دے شکرگزار ہیسے تےایں سلسلے اچ تکھے کم کرݨ تے آپݨی ٹیم کو?? مبارخ ݙینداں ، ساریں تو?? پہلے پہلے فرنٹ لائن ہیلتھ ورکرز کو?? و??کس??ن ݙتی ویسی جیڑھے جو کورونا دے مریضاں دی ݙیکھ بھال اتے علاج کریندن ، ایندے بعد وݙی عمر دے لوکاں جنہاں کو?? کورونا تو?? متاثر تھیوݨ دا ݙر اے انہاں کو?? و??کس??ن ݙتی ویسی ۔ وزیراعظم آکھیے جو ہیلتھ ورکرز کیتے و??کس??ن لواوݨ ٻہوں ضروری اے کیوں جو ساری دنیا اچ ساریں تو?? ودھ خطرہ ہیلتھ ورکرز کو?? ہے ۔

وفاقی وزیر منصوبہ بندی ‘ترقی ‘اصلاحات و خصوصی اقدامات اسد عمر جیڑھے جو نیشنل کمانڈ اینڈ آپریشن سینٹر(این سی او سی) دے چیرمین وی ہن تے انہاں آکھیے جو پاکستان تے چین دے گھاٹے تعلقات ہن ‘ و??کس??ن عطیہ کرݨ تے چین دے شکر گزار ہیسے ۔ انہاں آکھیے جو و??کس??ن دے حصول کیتے این سی او سی دا اہم کردار اے ۔امید اے جو صوبائی وزرا اعلی دی قیادت اچ پاکستانی قوم ایں و??کس??ن تو?? فیدہ چیسی ۔ انہاں آکھیے جو کورونا دے خلاف اساݙے اصل ہیروز  فرنٹ لائن ہیلتھ ورکرز ہن جنہاں  ٻہوں قربانیاں ݙتن ۔

و??کس??نیشن مہم دے تحت  پنجاب، سندھ ‘  خیبرپختونخوا ، بلوچستان، گلگت بلتستان دے وزراء اعلیٰ اتے وزیراعظم  آزاد کشمیر

طبی عملے دی ویکسنیشن دا افتتاح کیتا  ۔ وفاق دیاں ساریاں اکائیاں اچ ہکھے ویلھے طبی عملے دی و??کس??نشن کیتی ڳئی ۔

ایندے تو?? انڄ چین دی پیپلز لبریشن آرمی اتے چینی عوام ولوں پاکستان دی مسلح ݙوج کیتے و??کس??ن عطیہ کیتی ڳئی اے جیڑھی جو چین دی فوج ولوں پوری دنیا اچ کہیں وی ملک دی فوج کو?? و??کس??ن دا پہلا عطیہ اے۔ آئی ایس پی آر موجب پاک فوج ’’نیشن فرسٹ ‘‘دی روایت کو?? برقرار رکھیندے ہوئیں چینی فوج ولوں عطیہ کیتی ڳئی اے و??کس??ن فرنٹ لائن ہیلتھ ورکرز کیتے قومی و??کس??ن مہم کیتے عطیہ کرݨ دا فیصلہ کیتے ،پورے ملک اچ  فرنٹ لائن تے کم کریندے ہوئیں قیمتی جاناں بچاوݨ آلا قومی عملہ اصل ہیرو اے ۔ پاکستان دی مسلح افواج ولوں پیپلز لبریشن آرمی اتے چینی عوام ولوں و??کس??ن عطیہ کرݨ تے دلوں شکریہ ادا کیتا ڳئے ۔

این سی او سی نیشنل و??کس??نیشن سٹریٹجی دے تحت و??کس??نیشن دا طریقہ کار بݨائے جیں موجب پہلے مرحلے اچ صحت دے عملے کو?? و??کس??ن لاتی ویسی ۔ ݙوجھے مرحلے اچ سٹھ سال یا ایندے تو?? وݙی عمر دے لوکاں کو??اے و??کس??ن لاتی ویسی ، مرحلے اچ اٹھارہ سال اتے ایندے تو?? وݙی عمر دے لوکاں کو?? و??کس??ن ݙتی ویسی ۔حکام فیصلہ کیتے جو 18 سال تو?? گھٹ عمر دے لوکاں کو?? ویسکین کائناں لاتی ویسی ۔کورونا و??کس??ن دی رجسٹریشن اتے ایندے انتظام دی نگرانی کیتے نیشنل کمانڈ اینڈ آپریشن سینٹر (این سی او سی) ولوں آن لائن پورٹل نیشنل ایمونیزیشن مینجمنٹ سسٹم (این آئی ایم ایس) بݨایا ڳئے ۔او سارے لوکاں جیڑھے جو اپݨے آپ کو?? کورونا و??کس??ن کیتے رجسٹر کراوݨ چاہندن انہاں کو?? اے طریقہ کار اپناوݨاں ہوسی ۔اپݨا شناختی کارڈ نمبر اپݨے موبائل فون تو?? 1166 تے ایس ایم ایس کرو۔ رجسٹریشن کیتے این آئی ایم ایس دی ویب سائٹ دا استعمال وی کیتا ونڄ سڳسی ۔تساݙے  شناختی کارڈ دے موجودہ پتے دے مطابق تساکوں نیڑے و??کس??ن سنٹر دا پتہ ایس ایم ایس دے ذریعے بھیجا ویسی ۔جݙاں و??کس??ن دستیاب تھی ویسی تاں رجسٹریشن کراوݨ آلے لوکاں کو?? ایس ایم ایس دے ذریعے ھک مخصوص تاریخ اتے ویلھا ݙسا تے و??کس??ن لاوݨ کیتے سݙیا ویسی تے ایندے نال صارفین کو?? ہک کو??  وی ملسی ۔جے تساکوں ݙتے ڳئے و??کس??ن سنٹر تے کیتے نی ونڄ سڳدے تو?? تساں 1166 تے کال کرتے یا این آئی ایم ایس دی ویب سائٹ تے ونڄ تے اپݨا سنٹر بدلوا سڳدو

۔شہریاں کو?? انہاں کیتے مختص کیتی ڳئی و??کس??ن سنٹر تے  ہی ݙسائی ڳی تاریخ اتے ویلھے تے ونڄݨا ہوسی ۔سارے و??کس??ن سینٹر تے معلوماتی کاونٹرز بݨائے ڳئن جتھاں و??کس??ن کیتے آوݨ آلے لوکاں دے ناں ، عمر اتے درجہ حرارت دا اندراج کیتا ویسی ۔ ایندے بعد انہاں دی شناخت دی تصدیق کیتے تصدیق کنندہ ڈیسک دے پاسے بھیجا ویسی جتھاں انہاں دے شناختی کارڈ نمبر اتے ایس ایم ایس تے ملݨ آلے کو?? دے ذریعے تصدیق کیتی ویسی ۔شناخت دی تصدیق دے بعد انھاں کو?? تربیت یافتہ عملے ولوں و??کس??ن لاتی ویسی ۔ و??کس??ن لاوݨ دے بعد گھٹ تو?? گھٹ 30 منٹ کیتے و??کس??ن ستنٹر اچ ٻلھایا ویسی اتے ایں دوران انہاں لوکاں دی مانیٹرنگ کیتی ویسی جو انہاں اچ کہیں قسم دے سائیڈ افیکیٹس (منفی اثرات) ظاہر نہ تھیون ۔

وزیراعظم دے معاون خصوصی ڈاکٹر فیصل سلطان موجب اسلام آباد اتے سارے صوبیں بشمول آزاد جموں کشمیر اتے گلگت بلتستان اچ فرنٹ لائن ہیلتھ کیئر ورکرز کو?? ہکے ویلھے و??کس??ن لاوݨ دا عمل شروع تھی ڳئے ،۔ انہاں ݙسائے جو پاکستان دی 22 کروڑ آبادی اچ صرف 10 کروڑ لوکاں کو?? و??کس??ن لاتی ویسی۔ اے و??کس??ن چین دے علاوہ ہنگری ‘ یو اے ای تے ٻئے ملکاں اچ کامیابی نال استعمال تھیندی پئی اے۔ و ??کس??ن 86 فیصد تئیں کارگر ثابت تھی سڳدی اے ۔کوشش اے اڄوکے سال دے چھیکڑی تئیں 70 فیصد لوکاں کو?? اے مل سڳے ، ایں و??کس??ن تو?? ہک ݙینھ کیتے بخار یا ہلکا درد تھی سڳدے ۔ انہاں ݙسائے جو لوکاں کو?? و??کس??ن ݙیوݨ تے اینکوں یقینی بݨاوݨ کیتے موثر میکنیزم تیار کیتا ڳئے ۔ پورے پاکستان اچ و??کس??ن سینٹرز بݨائے ڳئن جیڑھے جو ہک ݙینھ اچ 40ہزار لوکاں کو?? و??کس??ن ݙیوݨ دی صلاحیت رکھیندن تے آندے ݙینھاں اچ مزید ودھاراتھیسی، اے  امر وی قابل ذکر اے جو گلوبل و??کس??ن الائنس انٹرنیشنل (گاوی)  ولوں(Astrazenica ) دیاں 20ملین خوراکاں ‘ عالمی تنظیم ولوں (Covax ) دیاں 30ملین خوراکاں ‘ ݙوجھی چائنیز کمپنی (Cansino ) تو?? 20توں 30ملین خوراکاں ‘ روسی ساخت دی و??کس??ن Spuenik پاکستان کیتے منظور تھئی ، انہاں اچوں کجھ و??کس??ن مل گھنݨ دا فیصلہ تھئے جیں کیتے ایڈوانس بکنگ کر اݙتی ڳئی اے ، انہاں چارے و??کس??ن دے ٹرائل تھری دے تجربے کامیاب تھیوݨ تے فیدہ تھیوݨ دے بعد پاکستان کیتے گھنݨ دا فیصلہ تھئے ۔

ایں حوالے نال وزیراعظم دے معاون خصوصی صحت ڈاکٹر فیصل سلطان آکھیے جو کووڈ۔19 دی و??کس??نیشن رضاکارانہ ہوسی اوتے اساں کہیں وی و??کس??ن دی خوراک گھنݨ تے مجبور نہ کریسوں ۔ کورونا و??کس??ن سارے سرکاری ہسپتالاں اچ بلا معاوضہ دستیاب ہوسی جݙاں جو  فرنٹ لائن میڈیکل ورکرز اتے بزرگ شہریاں کیتے ٹیکے لاوݨ کیتے و??کس??ن دا ہنگامی استعمال شروع کیتا ڳئے ،۔انہاں آکھیے جو ایسٹرا زینکا و??کس??ن دیاں17 ملین اتے کووایکس و??کس??ن دیاں چھی ملین خوراکاں مارچ دے چھیکڑ تئیں پاکستان پڄ ویسن ۔انہاں آکھیے جو حکومت 220 ملین لوکاں کیتے کووڈ 19 دی و??کس??ن مل گھنݨ کیتے 150 ملین ڈالر دے ابتدائی فنڈز مختص کیتن ۔انہاں آکھیے جو پاکستان مزید و??کس??ن گھنݨ کیتے پہلے ہی مختلف بین الاقوامی کمپنیاں نال رابطے اچ ہے ۔  حکومت 2021 دی پہلے ترائے مہینے اچ 70 فیصد آبادی کو?? و??کس??ن ݙیوݨ کیتے پرعزم اے ۔ کورونا وائرس تو?? بچݨ کیتے لڳݨ آلی اے و??کس??ن ہک واری سڳسی تےایندے نال ہی حکومت پاکستان ولوں ہک خصوصی کارڈ جاری تھیسی جیڑھا جو ایں ڳالھ دا ثبوت ہوسی جو مذکورہ بندے کو?? و??کس??ن لڳ چکی اے اتے اے پوری دنیا دے کہیں وی ملک دا سفر کرسڳسی ، و??کس??نیشن دا اے کارڈ ہر جاہ تے قابل تصور ہوسی ۔

نیشنل کمانڈ اینڈ آپریشن سینٹر و??کس??نیشن دے عمل دی موثر نگرانی کیتے وفاقی سطح تے نیشنل و??کس??ن ایڈمنسٹریشن اینڈ کوآرڈینشن سیل (این وی اے سی سی ایس) قائم کرݙتے جیں دے نال چارے صوبیں بشمول آزادجموں کشمیر دے صوبائی و??کس??ن ایڈمنسٹریشن اینڈ کوآرڈنیشن سیل (پی وی اے سی سی ) منسلک ہوسن جݙاں جو صوبائی و??کس??ن ایڈمنسٹریشن اینڈ کوآرڈنیشن سیل دے نال ضلع تے قائم ڈسٹرکٹ و??کس??ن ایڈمنسٹریشن اینڈ کوآرڈینشن سیل منسلک ہوسن ۔ایں مانیٹرنگ میکنزم دے قیام دا مقصد ضلعی سطح تئیں مانیٹرنگ دے عمل کو?? موثر بݨاوݨ اے تاں جو و??کس??نشن دے عمل اچ کہیں وی قسم دی روکاٹ نہ ہووے ۔

پمز ہسپتال اچ و??کس??نشن کیتے مقرر کیتی ڳئی فوکل پرسن ارم نوید  آکھیے جو گزریل ݙݙھ مہینے تو?? و??کس??ن دے آوݨ دیاں تیاریاں کریندے پیوں ‘ پمز دے 2ہزار ہیلتھ ورکرز کورونا مریضاں دے علاج اچ براہ راست شامل رہ ڳئن انہاں دی رجسٹریشن دا عمل مکمل کر ڳھدا ڳئے۔ سارے ڈاکٹراں ‘پیرا میڈیکل سٹاف اتے معاون عملہ (وارڈ بوائے ‘سینٹری ورکرز ‘ سکیورٹی گارڈ) دے ناں ضلعی انتظامیہ کو?? بجھواݙتن ، ایں عمل اچے ہسپتال انتظامیہ کہیں کو?? پہلے یا بعد اچ  ویکیسن لاوݨ دا اختیار کائنی رکھیندی ۔جیں دا ناں ضلعی انتظامیہ بھجویسی اینکوں و??کس??ن ??ڳ سڳسی ۔

طبی ماہرین امید ظاہر کیتی اے جو پوری دنیا اچ کامیاب اتے چنڳاں فیدہ ݙیوݨ دی حامل و??کس??ن گھنݨ تو?? بعد ایندے ٻہوں چنڳے نتیجے ہوسن تے  اللہ تعالیٰ دے فضل نال پاکستان اچ ایں و??کس??ن دے استعمال تو?? کورونا وائرس تو?? بچݨ اچ کافی حد تئیں مدد مل ویسی ۔