قیام پاکستان دے بعد توں ملک دے مختلف علاقیں اچ ترقی دا سفر جاری اے تاں جو غیر توازن اتے مرتکز ترقی توں ٻہوں سارے مسئلے وی پیدا تھئن اتے سارا کجھ پہلے توں آباد وݙے شہ??اں دا مقدر بݨݨ نال چھوٹے شہ?? چھوٹے ہی رہ ڳئن بلکہ انہاں دی ترقی دی بجائے وڳاڑ زیادہ پیدا تھئے جیں دا نتیجہ اے نکلیے جو چھوٹے شہ??اں اتے دیہاتاں توں لوکاں انہاں وݙے آباد شہ??اں دے پاسے نقل مکانی شروع کرݙتی ‘آبادی ودھدی ڳئی جیں پاروں وݙے شہ??اں تے ٻوجھ ودھ ڳیا ‘لوکاں سارے بنیادی سہولتاں جیں اچ علاج معالجہ کیتے ہسپتال‘چنڳی بنیادی تعلیم‘ اعلی تعلیم‘روزگار دے بہتر حصول دے ودھ موقع شہ??اں اچ ہووݨ پاروں شہ??اں دے پاسے نقل مکانی شروع کر ݙتی جیں توں انہاں وݙے شہ??اں اچ ٹریفک‘انتظامی امور??ٹیکنالوجی‘ وسائل، نقل و حمل اتے ماحولیاتی تبدیلی دے چیلنجاں دا سامݨا کرݨا پوندا پئے‘ایہو حال صوبائی دارالحکومت لاہور دا تھیا ‘ہک ویلھے اچ لاہور باغاں تے پھلاں دا شہ?? اکھویندا ہئی جیں دا سوہݨپ تے حسن ایں شہ?? کوں ٻیا سوہݨا کریندا ہئی ‘لوک نلکیں دا مٹھا پاݨی پیندے ہن ‘آلودگی دا کوئی تصور نہ ہئی‘لیکن ہݨ آلودگی خطرناک سطح تئیں کھنڈ ڳئی اے ‘پاݨی دی سطح ٻہوں تلے آڳئی اے ،صوبائی دارالحکومت لاہور کوں انتظامی امور??ٹیکنالوجی‘ وسائل، نقل و حمل اتے ماحولیاتی تبدیلی دے چیلنجاں دا سامݨا اے‘اتنے وݙے شہ?? دے انتظامی معاملات کوں چلاوݨ وی سوکھا کائنی رہیا ‘ انہاں پیش آندے مسئلیں دے حل کیتے موجودہ حکومت راوی ریور فرنٹ اربن ڈویلپمنٹ (آر آر ایف یو ڈی) پروجیکٹ دا آغا ز کیتے
نواں پاکستان” تعمیر کرݨ دے وزیر اعظم عمران خان دے ویژن دے تحت شروع کیتا ونڄݨ آلا راوری ریور فرنٹ اربن ڈویلپمنٹ (آرآر ایف یو ڈی)منصوبہ دی تکمیل نہ صرف لاہوریاں کیتے پاݨی دی کمی دے ودھدے بحران‘ آلودگی کوں روکݨ کیتے مددگار ثابت تھیسی بلکہ46 کلو میٹر تے محیط ایں من??وبہ دی تکمیل توں عوام کوں آلودگی توں پاک‘صاف اتے جدید شہ??اں وانڳوں ساریاں جدید سہولتاں وی مل ویسن ۔راوی سائفن توں ہڈیارہ تئیں 46 کلو میٹر لمبی جھیل، سڑکاں دا ڄال اتے 12 نویں ہائی ٹیک شہ??اں دی تعمیر ایں من??وبے دی اہم خصوصیات ہوسن ‘ ایں شاندار من??وبہ توں دریائے راوی جیڑھا سک تے ہک گندے نالے دے شکل اختیار کرڳئے ، کوں ول ہک دریا دی شکل مل ویسی ۔ پچھلیاں حکومتاں وی ایں من??وبے دا تصور ضرور کیتا ہئی لیلکن اے ٻہوں وݙا من??وبہ ہئی اوں ویلھے دی حکومت ایندے تے آوݨ آلے خرچے دی وجہ توں اینکوں شروع کرݨ دی ہمت نہ کرسڳی ۔اے پاکستان دا ساریں توں وݙا پراجیکٹ اے تے اے ہک ٻہوں وݙا چیلنج اے جیں کوں وزیر اعظم عمران خان دی قیادت اچ حکومت قبول کیتے ‘سابق ایں پراجیکٹ نال معاشی سرگرمیاں تکھیے تھیسن تے روزگار دے نویں مواقع ملسن تے مقامی صنعتاں کوں ودھارا تھیسی ۔
وزیر اعظم عمران خان جیڑھے جو چیلنجاں کوں قبول کرݨ دے حوالے نال سنڄاتے ویندن انہاں ایں من??وبے کوں ایں عزم دے نال شہ?? لاہور دی ونڄی ہوئی شان تے ملک دے ݙوجھے ساریں توں وݙے شہ?? لاہور کیتے بہتر ماحول کیتے اتے پاݨی دی دستیابی کوں یقینی بݨایا ویسی ایں من??وبے کوں شروع کیتے ۔وزیر اعظم عمران خان راوی ریور اربن پراجیکٹ (آر آریو ڈی پی) دے افتتاح دے موقع تے آکھیا ہئی جو”عظیم خیالات دے ذریعے ہی عظیم قوم تشکیل ݙتی ونڄ سڳدی اے “کجھ وݙا کم کرݨ کیتے کجھ وݙے خواب ݙیکھݨے پوندن “۔انہاں آکھیے جو راوی ریور فرنٹ پروجیکٹ دا اجراء وی ایں عظیم خیالات اتے عملی اقدامات دے سلسلے دی ہی کڑی اے جیڑھے جو گزریل ݙو سالاں توں کامیاب جوان پروگرام، صحت انصاف کارڈ، بلین ٹری من??وبہ‘ پناہ گاہواں اتے نواں پاکستان ہاؤسنگ دی شکل اچ شروع کیتے ڳئن ۔وزیر اعظم عمران خان آکھیے جو “لوک میں توں پچھدن جو نواں پاکستان کتھاں اے ؟ انھاں کوں راوی ریور فرنٹ جیہے من??وبیں اچ نویں پاکستان دا ظہور ݙیکھݨ کیتے چاہیدے ”۔ من??وبے اچ دلچسپی گھندے ہوئیں ایں من??وبے کوں توڑ پڄاوݨ کیتے وزیر اعظم عمران خان مختلف عہدیداراں اتے سرمایہ کاراں نال ملاقاتاں کیتیاں کیوں جو او ایں من??وبے نال جڑیے وݙے پیمانے تے معاشی سرگرمیاں دا ادراک رکھیندے ہن ۔
صوبائی وزیر ہاؤسنگ میاں محمود الرشید آکھیے جو راوی ریور فرنٹ من??وبہ ھک سنگ میل ثابت تھیسی ۔ جیں تون ماحولیاتی تحفظ حاصل تھیسی ۔انہاں آکھیے جو 46 کلومیٹر لمبی جھیل دی تعمیر نال گھریلو اتے صنعتی کچرے نال بھریا ہویا راوی دریا صاف تھی ویسی اتے لاہور دے رہائشیاں دی پاݨی دی ضرورت پوری تھیسی ، انہاں مزید آکھیے جو پاݨی دے ٹریٹمنٹ پلانٹس نال لاہوریاں دی ضرورت کوں پورا کرݨ کیتے 2.4 بلین لیٹر صاف پاݨی میسر آسی ۔صوبائی وزیر آکھیے جو آر آر ایف یو ڈی من??وبہ نویں پاکستان دی تعمیر بارے وزیر اعظم عمران خان دے ویژن دی عکاسی اتے پی ٹی آئی حکومت ولوں عوام نال کیتے ڳئے ہک وعدے دی تکمیل اے۔ انہاں آکھیے جو راوی ریور فرنٹ دے پہلے مرحلے اچ 46 کلومیٹر دے رقبے تے محیط ھک جھیل، گندے پاݨی دی صفائی دے 6 پلانٹ،3 بیراج اتے جنگل پہلے ترائے سالاں اچ تیار کیتے ویسن ۔ ماہرین دا خیال اے جو آندے کجھ سالاں اچ ،لاہوریاں کوں صاف پاݨی دے شدید بحران دا سامݨا کرݨا پئے سڳدے کیوں جو صنعتی کھنڈ دی وجہ توں زیر زمین پاݨی دی سطح ٻہوں تلے چلی ڳی اے اتے صنعتاں دا گندا پاݨی زمینی پاݨی کوں خراب کریندا پئے ۔ کݙاہیں دریائے راوی زیرزمین پاݨی دی ری چارجنگ اچ ساریں توں وݙا معاون ہئی لیکن سن??ھ طاس معاہدے دے بعد ایندا پاݨی بھارت دے حصہ اچ ونڄݨ دے بعد ، اے دریاگندے پاݨی دے نالے اچ بدل ڳئے ۔ اے پی ٹی آئی حکومت دا ہی طرہ امتیاز اے جومقامی شہ??یاں کوں صاف پاݨی دی فراہمی اتے ماحولیاتی آلودگی توں بچاوݨ کیتے ہک شاندار من??وبہ شروع کیتے ۔
چیئرمین راوی اربن ڈویلپمنٹ اتھارٹی (روڈا)، راشد عزیزآکھیے جو ایں طرح دے میگا پراجیکٹ کوں انجام ݙیوݨ ہک مہم جوئی وانڳوں اے تے اے لاہور شہ?? کوں صاف پاݨی تے صاف ماحول ݙیوݨ کیتے ہک نہایت ہی اہمیت دا حامل من??وبہ اے۔ انہاں آکھیے جو شہ?? لاہور کوں پاݨی دی شدید قلت دا سامݨا تھی سڳدے کیوں جو موجودہ وسائل تکھیے ختم تھیندے پئن ‘زیر زمین پاݨی 50 فیصد تئیں تلے آڳئے تے آندے ترائے توں چار سالاں دے بعد لاہور دے شہ??یاں کوں زمینی پاݨی دے سنگین مسائل پیدا تھیسن ۔ ‘انہاں آکھیے جو لاہور کوں آلودگی، سموگ، صاف پاݨی دی کمی، سیوریج دا فرسودہ نظام جیہے مسئلیں دا سامݨاں اے جیں کیتے وݙی من??وبہ بندی دی لوڑھ اے ،راوی ریور فرنٹ من??وبہ انہاں چیلنجاں نال ٹمٹݨ دا ہکو حل اے ۔ راشد عزیز آکھیے جو 46 کلومیٹر ریور لائن دنیا دا ساریں توں وݙا واٹر فرنٹ ہوسی جیڑھا جو لاہور کوں ݙو ارب لیٹر صاف پاݨی ݙیسی ، جیڑھا شہ?? دی گھٹ توں گھٹ 50 فیصد پاݨی دی طلب کوں پورا کریسی ۔ انہاں مزید آکھیے جو ایجھے من??وبے شروع کرݨ ٻہوں وݙا چیلنج اے مگر وزیراعظم عمران کان وݙے تے ناممکن چیلنج نال نبݨݨ دی صلاحیت رکھیندن تے انہاں دا غیر متزلزل عزم انہاں کوں من??وبے کوں کامیاب کرݨ اچ مدد ݙیسی ۔
لاہور ڈویلپمنٹ اتھارٹی (ایل ڈی اے) دے وائس چیئرمین ایس ایم۔ عمران آکھیے جو ایں من??وبے دے تحت تیار کیتی ونڄݨ آلی جھیل شہ?? دے زمینی پاݨی کوں ول صاف کرݨ اچ ٻہوں مددگار ثابت تھیوݨ دے نال نال ماحولیاتی تبدیلی دے منفی اثرات توں بچݨ اچ وی فیدہ ݙیسی ، انہاں آکھیے جو اساں پاݨی دے بغیر نی رہ سڳدے تے پاݨی دی سطح تلے ویندی پئی اے اساکوں اینکوں محفوظ کرݨا ہوسی جے اساں ایں تے کوئی من??وبے شروع نی کریندے تاں آندے ݙینھاں اچ شہ?? کوں پاݨی دی گھٹکی دا سامݨاں کرݨا پوسی انہاں آکھیے جو ضلعی انتظامیہ واٹر ٹریٹمنٹ پلانٹ لیندی پئی اے جیڑھا جو راوی ریور من??وبے دا ہی حصہ ہن تے ایندا مقصد پاݨی کوں صاف کرتے دریا اچ پاوݨ تے ایندے نال جڑی جھیل کوں پُر کرݨ اے ۔ انہاں آکھیے جو ری سائیکل شدہ پاݨی زراعت دے شعبے اچ استعمال کیتے وی فیدہ ݙیسی، اے لمبی جھیل نیڑے علاقیں کوں وی سیراب کریسی تے ایں من??وبے دے تحت لکھاں ایکڑ زمین کوں بنجر تھیوݨ توں بچایا ونڄ سڳدے ، انہاں وزیر اعظم عمران خان دے ایں اقدام دی تعریف کریندے ہوئیں آکھیے جو من??وبہ آب و ہوا دی تبدیلی متعلق انہاں دے وژن دے عین مطابق اے ، انہاں آکھیے جو اعلی معیار دی تعمیرات کوں سامݨے رکھیندے ہوئیں ہک نواں راوی سٹی تعمیر کیتا ویندا پئے جتھاں ساریاں بنیادی سہولتاں ملسن ۔
لاہور چیمبر آف کامرس اینڈ انڈسٹری (ایل سی سی آئی) دے نائب صدر طارق محمود چوہدری آکھیے جو راوی ریور من??وبہ ھک قابل عمل من??وبہ اے ‘دریائے راوی دی جاہ تے 46 کلو میٹر لمبی جھیل دے قیام نال زیرزمین پاݨی دی سطح کوں برقرار رکھݨ اچ مدد مل ویسی ، انہاں آکھیے جو لاہور اچ پاݨی دے ذخیرے تکھے گھٹ تھیندے پئن تے ݙر اے جو آندے ݙینھاں گھٹ ویلھے اچ شہ??یاں کوں پاݨی دی کمی دا سامݨاں کرݨا پئے سڳدے تلے زمین پاݨی دی سطح کوں برقرار رکھݨ کیتے عملی اقدامات ویلھے دی اہم لوڑھ اے اتے ایں من??وبے توں ایں مخمصے کوں پرے کرݨ اچ مدد مل ویسی ، انہاں آکھیے اساں سارے ڄاݨدوں اساݙے دریا سکدے ویندن تے تلے زمین اچ پاݨی دی سطح تکھے تلے ویندی پئی اے جے سکے دریا کوں جھیل اچ بدال ݙتا ویسی تاں لاہور شہ?? کیتے کافی صاف پاݨی مل ویسی ۔طارق محمود آکھیے جو پاݨی دی گھٹکی پاروں واٹر اینڈ سینی ٹیشن اتھارٹی شہ??یاں کوں صاف پاݨی ݙیوݨ کیتے بی آر بی اچ فلٹر پلانٹ لاوݨ دا وی من??وبہ بݨیدی پئی اے ، انھاں آکھیے جو بدقسمتی نال سابقہ دور اچ پاݨی دے تحفظ دی کوئی موثر حکمت عملی اختیار نی کیتی ڳئی جیں دی وجہ توں پاݨی دا ضیان تھئے تے افسوس دی ڳال اے جو اساں اینکوں ضائع کریندے پیوں ، انہاں آکھیے تھر جیہے علاقیں اچ رہݨ آلے لوکاں توں اساں پاݨی دی اہمیت پچھ سڳدوں جنہاں کیتے پاݨی دی ہک ہک بوند قیمتی اے ، انہاں آکھیے لوکاں انہاں من??وبیں اچ وݙیاں امیداں رکھئن کیوں جو کیوں جو آندے ݙینھاں اچ ھک صاف ستھرا اتے سوہݨاں لاہور دی پیش گوئی کیتی اے جیں اچ مقامی شہ??یاں دے صاف پاݨی دی فراوانی اتے ساہ گھنݨ کیتے صاف ستھری آب وہوا میسر آسی ۔
